Υπογονιμότητα

Υπογονιμότητα ονομάζεται η αποτυχία σύλληψης ενός ζευγαριού το οποίο συνευρίσκεται ερωτικά με ικανοποιητική συχνότητα σε κάθε κύκλο ( >8 επαφές το μήνα) για μια περίοδο 12 μηνών, εφόσον η υποψήφια μητέρα είναι κάτω από 35 ετών. Αν η γυναίκα είναι μεγαλύτερη από 35 χρονών τότε η περίοδος δοκιμασίας δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 6 μήνες. Εκτιμάται ότι μόνο το 85% όλων των φυσιολογικών ζευγαριών θα πετύχουν εγκυμοσύνη μέσα σε ένα χρόνο.

Η υπογονιμότητα χαρακτηρίζεται σαν πρωτοπαθής, αν δεν έχει επιτευχθεί ποτέ εγκυμοσύνη και σαν δευτεροπαθής, όταν έχει επιτευχθεί στο παρελθόν εγκυμοσύνη, ανεξάρτητα από την έκβασή της.

Η υπογονιμότητα είναι πλέον ένα κοινό πρόβλημα, επηρεάζοντας 1 στα 5 με 6 ζευγάρια στον Δυτικό κόσμο (περίπου 20%) με μια αυξητική τάση η οποία οφείλεται σε διάφορα αίτια όπως πχ κοινωνικά (καθυστέρηση της μητρότητας), ή περιβαλλοντικά (πχ χημικές ουσίες, απορρυπαντικά, ρυπογόνα κλπ που επηρεάζουν την αναπαραγωγή).

Ποια είναι τα αίτια της υπογονιμότητας;

Η υπογονιμότητα μπορεί να οφείλεται σε περισσότερους από έναν παράγοντες. Ορισμένα αίτια υπογονιμότητας είναι εύκολο να αναγνωρισθούν και να θεραπευτούν, ενώ άλλα όχι.

Σε γενικές γραμμές, στο περίπου 65-70% των περιπτώσεων υπογονιμότητας ευθύνεται μοιρασμένα είτε ο ανδρικός (30-35%) είτε ο γυναικείος (30-35%) παράγοντας, ενώ σ’ένα 15-20% των περιπτώσεων ευθύνονται και οι δύο πλευρές. Τέλος, υπάρχει μια ομάδα περίπου 15-20%, στην οποία τα αιτία της υπογονιμότητας είναι άγνωστα (ανεξήγητη υπογονιμότητα), αν και η ομάδα αυτή μειώνεται σταδιακά χάρη στην επιστημονική πρόοδο και στα μέσα διάγνωσης.

Είναι πολύ σημαντικό να διευκρινιστεί ότι αν κανείς δει τη γονιμότητα σαν μία μαθηματική εξίσωση θα πρέπει να την ορίσει ως το άθροισμα της γονιμότητας της γυναίκας και της γονιμότητας του άνδρα. Γι’αυτό εξάλλου όταν προκύπτει θέμα γονιμότητας, το ζευγάρι αξιολογείται ταυτόχρονα και δεν εξετάζεται μόνο ο ένας εκ των δύο.

Παράγοντες υπογονιμότητας στη γυναίκα

Διαταραχές της ωοθυλακιορρηξίας: Μπορεί να προκαλούνται από ποικίλα αίτια, όπως σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, ακανόνιστους κύκλους, ενδοκρινολογικές διαταραχές κ.α.
Ενδομητρίωση
Διαταραχές των σαλπίγγων: συνήθως απόφραξη από συμφύσεις ή φλεγμονές, χειρουργική αφαίρεση των σαλπίγγων
Επεμβάσεις στις ωοθήκες
Φλεγμονές της πυέλου (συνήθως από χλαμύδια)
Διαταραχές του τραχήλου: στένωση, ενδοτραχηλικοί πολύποδες
Παθήσεις της μήτρας: ενδομητρικοί πολύποδες, ινομυώματα, ανατομικές ανωμαλίες της κοιλότητας της μήτρας
Γενετικές και χρωμοσωμικές ανωμαλίες
Ανοσολογικά αίτια
Θρομβοφιλία
Μεγάλη ηλικία της υποψήφιας μητέρας: μετά τα 40 μειώνεται σημαντικά η ικανότητα της γυναίκας να συλλάβει
Άλλα αίτια που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής (άγχος, κάπνισμα, αλκοόλ, κατάχρηση ουσιών)

Παράγοντες υπογονιμότητας στον άνδρα

Στους άνδρες η υπογονιμότητα είναι αποτέλεσμα διαταραχών στην ποιότητα και την ποσότητα του σπέρματος, με συνέπεια το σπέρμα που παράγεται να είναι ανίκανο να γονιμοποιήσει φυσιολογικά το ωάριο της συντρόφου. Η σπερματογένεση είναι μία ιδιαίτερα πολύπλοκη διαδικασία η οποία φαίνεται να επηρεάζεται από πλήθος παραγόντων. Οι παράγοντες αυτοί είναι:

Φλεγμονές (προστατίτιδα, ορχίτιδα)
Εκ γενετής ανωμαλίες (κρυψορχία)
Απόφραξη σπερματικών πόρων
Παλίνδρομος εκσπερμάτιση (σπάνια κατάσταση κατά την οποία το σπέρμα από τις σπερματοδόχους κύστεις αντί να οδηγηθεί μέσω του πέους στο εξωτερικό περιβάλλον, οδηγείται κατευθείαν μέσα στην ουροδόχο κύστη)
Τραυματισμοί στα γεννητικά όργανα
Παρατεταμένη έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες (κιρσοκήλη, εμβύθιση σε καυτά μπάνια)
Ορμονικές διαταραχές
Γενετικές ανωμαλίες
Ανοσολογικοί παράγοντες
Παχυσαρκία
Προβλήματα κατά τη συνουσία (στυτική δυσλειτουργία, πρόωρη εκσπερμάτιση, κα)
Καθημερινές συνήθειες (κάπνισμα, αλκοόλ, κατάχρηση ουσιών)

Διερεύνηση υπογονιμότητας

Η απόφαση για τη διερεύνηση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Η ηλικία της γυναίκας αποτελεί βασικό προγνωστικό παράγοντα γονιμότητας. Καθώς η ηλικία της γυναίκας αυξάνεται, η πιθανότητα εγκυμοσύνης μειώνεται, ιδιαίτερα μετά την ηλικία των 35 ετών. Μετά τα 40, οι πιθανότητες μειώνονται σοβαρά. Επομένως, ζευγάρια στα οποία η γυναίκα είναι άνω των 35 ετών, θα πρέπει να αναζητήσουν βοήθεια μετά από 6 μήνες αναμονής.

Δεν υπάρχει μία εξέταση που από μόνη της μπορεί να υπολογίσει ή να εκτιμήσει την αναπαραγωγική ικανότητα ενός ζευγαριού. Ο θεράπων ιατρός θα σας συστήσει μια σειρά εξετάσεων, οι οποίες θα βοηθήσουν στην εκτίμηση της αναπαραγωγικής ικανότητάς σας.

Οι διαγνωστικές εξετάσεις χρησιμεύουν στον εντοπισμό των πιθανών αιτίων της υπογονιμότητας και πρέπει πάντα να αξιολογούνται στα πλαίσια μιας ευρύτερης κλινικής αξιολόγησης του ζευγαριού.

Βασική αξιολόγηση

Στον βασικό έλεγχο ενός υπογόνιμου ζευγαριού συμπεριλαμβάνονται οι εξετάσεις στις οποίες πρέπει να υποβληθεί ένα ζευγάρι όταν επισκέπτεται τον εξειδικευμένο γυναικολόγο για πρώτη φορά. Πρόκειται για έλεγχο που μπορεί να ολοκληρωθεί σύντομα και θα καθορίσει αν θα απαιτηθεί περαιτέρω διερεύνηση του ζευγαριού. Ο βασικός έλεγχος θα πρέπει να περιλαμβάνει:

Ιατρικό ιστορικό
Φυσική εξέταση
Συζήτηση σχετικά με το χρόνο και τη συχνότητα σεξουαλικών επαφών
Τεκμηρίωση ωοθυλακιορρηξίας
Υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων της γυναίκας (όχι μόνο για έλεγχο μήτρας και ωοθηκών, αλλά και για AFC)
Έλεγχος διαβατότητας σαλπίγγων (είτε με HyCoSy στο ιατρείο, είτε με υστεροσαλπιγγογραφία)
Ορμονικός έλεγχος γυναίκας (FSH, LH, E2 και AMH)
Άμεσο κολπικό παρασκεύασμα και καλλιέργειες
Έλεγχος σπέρματος με σπερμοδιάγραμμα και καλλιέργεια σπέρματος

Κατά περίπτωση και εφόσον ενδείκνυται μπορεί να συστηθούν περαιτέρω αιματολογικές εξετάσεις όπως έλεγχος θρομβοφιλίας, θυρεοειδικής λειτουργίας, προλακτίνης, ή να προγραμματισθούν διαγνωστικές διαδικασίες όπως υστεροσκόπηση ή λαπαροσκόπηση.

Θεραπεία υπογονιμότητας

Μετά από την ολοκλήρωση του διαγνωστικού ελέγχου θα αναλυθούν στο ζευγάρι οι δυνατότητες θεραπευτικής αντιμετώπισης που είναι κατάλληλες για τη συγκεκριμένη περίπτωση, όπως επίσης και οι πιθανότητες επιτυχίας που πιθανόν να έχει κάθε μια από αυτές.

Η θεραπεία της υπογονιμότητας εξαρτάται από τα αίτια και περιλαμβάνει πολλούς τρόπους, όπως είναι αλλαγές στον τρόπο ζωής και στις σεξουαλικές συνήθειες, χορήγηση φαρμάκων (πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας, σπερματέγχυση), χειρουργική επέμβαση και τέλος, εξωσωματική γονιμοποίηση.

Η θεραπεία της υπογονιμότητας είναι αρκετά συχνά κουραστική για το ζευγάρι, χρονοβόρα, πολυέξοδη και συχνά ανεπιτυχής. Η προσέγγιση στη θεραπεία της υπογονιμότητας που παρουσιάζει το ζεύγος πρέπει να είναι αιτιολογική. Ο σκοπός της προσπάθειας είναι σαφής: το μεγαλύτερο δυνατό όφελος με την μικρότερη κατανάλωση σωματικής υγείας, ψυχικής υγείας και χρήματος.